İster siyaset değiştirmelerinden isterse kendi sıkıntılarına ağırlaşmak istemelerinden kaynaklansın artık Suriye’de tesirlerini yitirmiş olan Rusya ile İran artık kendi ortalarındaki ilginin geleceği konusunda önemli adımlar atıyor. Global jeopolitik istikrarsızlık ortamında iki ülke evvelkinden daha sıkı bir işbirliğine hazırlanıyor.
Moskova ile Tahran ortasındaki işbirliğinin en ileri adımını İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın 17 Ocak’ta Moskova’ya yapacağı ziyaret oluşturuyor. Bu ziyaret de Rusya ile İran bilhassa, savunma, ticaret, güç üzere alanlarda son derece tesirli olacağı belirtilen Kapsamlı Stratejik İştirak Mutabakatı imzalayacak. Olağan yalnızca bununla sonlu değil, asıl hedef kuşkusuz Batı tesirine karşı ortak çıkarları korumak.
Peki bunun için hayata geçirecekleri projeler nedir? Birincisi, Rusya’nın bölgesel/uluslararası ortakları ortasında ticareti kolaylaştıracak olan Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru olağan ki. Bu Rusya ile İran’a da ticari münasebetlerinde kolaylık sağlayacak, Batı yaptırımlarını hafifletecek. Yeni mutabakatın bir modülü olarak, kimi Rus şirketleri İran’ın güç bölümüne büyük yatırımlar yapacak. Bu yatırımların kesimin çağdaşlaşmasına, kapasitesinin artmasına yardımcı olması bekleniyor.
İşbirliğinin kapsamı konusunda fikir verebilecek olan bir bilgiyi de ekleyeyim; iki ülke Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) içinde daha fazla entegrasyonu teşvik ederek Batı pazarlarına olan bağımlılıklarını azaltmak gayesiyle Asya’da pazar bulmada da birlikteler. Bilhassa Hindistan’da pazar bulmayı hedefliyorlar. İran’ın stratejik pozisyonu bunun için oldukça uygun bilindiği üzere, ülke Avrupa ile Orta Asya ortasında, Çin ile Hindistan’a kadar uzanan mallar için bir geçiş güzergahı durumunda.
Bu alanlarda işbirliği olur da askeri manada olmaz mı? O da var elbette. Bilhassa insansız hava araçları üzere ileri teknolojilerde birbirlerinin tedarikçisi durumundalar. İran Rusya’nın Tataristan Cumhuriyeti’nde üretilen insansız hava araçlarına tedarik sağlıyor Bu her iki tarafı da hem mali hem de askeri açıdan güçlendiriyor. İran ayrıyeten Rusya’ya gelişmiş Shahed-136 insansız hava araçları tedarik ediyor. Moskova’nın düşük maliyetli, yüksek verimli insansız hava araçlarına olan bağımlılığı anımsandığında bunun ne kadar değerli olduğu anlaşılabilir.
Jeopolitik gerçekler iki ülkeyi birbirine epey yakınlaştırdı velhasıl. Bir vakitler, yani Dimitri Medvedev vaktinde Rusya İran’a karşı BM yaptırımlarını desteklerdi. Yapılan bir mutabakata karşın Rusya S-300 savunma sistemini 2015 yılına kadar İran’a teslim etmemişti. Koşul değil lakin Rusya’nın Donald Trump periyodunda ABD ile gireceği mümkün yumuşama süreci tekrar Rusya ile İran ortasında soğukluğa yol açabilir.
Sonuçta, yeni/güçlendirilmiş bir iştirake yanlışsız gidiyor iki ülke. İkisinin de ekonomik açıdan zorluk içinde olması muahedeyi sekteye uğratabilir lakin. Mevcut ekonomik yaptırımlar Rusya’nın güç rezervlerinden tam olarak faydalanmasını engelliyor. İran da yüzde 35’lik enflasyon oranıyla daima olarak hiperenflasyona yakın bir durumda. Bu nedenle her iki ülke kırılganlıkları daha da kötüleştirmemek için oldukça diplomatik dikkat göstermek zorunda.
Şimdilik bu iştirak Batı’ya karşı bir Meydan okuma elbette. Pezeşkiyan 17 Ocak’ta bu muahedeye ima atacak.
Tabii ki muahedenin geleceğini Trump’ın Rusya’ya yönelik tavrı belirleyecek tekrar de.